Odpowiedzialność sprzedającego za wady rzeczy - Adwokat Paweł Szczepankiewicz

Prawdopodobnie każdy doświadczył w życiu sytuacji, że kupił coś w sklepie, albo przez Internet i okazało się, że zakupiona rzecz jest uszkodzona, albo nie posiada cech takich jak w ofercie. W tym artykule opiszę jakie prawa ma kupujący względem sprzedawcy, gdy zakupiona rzecz ma wady. Mowa tu głównie o uprawnieniach z tytułu gwarancji i z tytułu rękojmi.

Gwarancja

Gwarancja jest bardziej znaną z powyższych instytucji. Większość sklepów lub usługodawców dbających o swoich klientów i o swoją markę udziela gwarancji na oferowane towary.

Gwarancja jest z prawnego punktu widzenia jednostronnym oświadczeniem sprzedawcy o jakości towaru. Sprzedawca, nazywany gwarantem, udzielając gwarancji zobowiązuje się do określonych świadczeń, gdy sprzedana rzecz nie ma właściwości określonych w treści gwarancji. Prawidłowo udzielona gwarancja powinna zawierać dane gwaranta, czas na jaki gwarancja jest udzielana oraz jakie uprawnienia gwarancja przewiduje i w jakich wypadkach. Powinna również zawierać wzmiankę, że nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień z tytułu rękojmi, o czym niżej.

Jeżeli gwarancja nie ma sprecyzowanego okresu na jaki jest udzielana przyjmuje się, że działa przez okres 2 lat (art. 577 § 4 Kodeksu Cywilnego). Jeżeli w wyniku skorzystania z gwarancji sprzedawca wymieni towar na nowy lub naprawi rzecz to okres gwarancji biegnie od nowa. Natomiast w razie odmowy uznania roszczenia z gwarancji termin gwarancji nie ulega odnowieniu i biegnie dalej.

Sytuacje w których gwarancja ma zastosowanie oraz uprawnienia gwarancyjne określa treść gwarancji. Najczęściej należą do nich naprawa lub wymiana rzeczy, obniżenie ceny, lub zwrot ceny. Gwarancja może określać różne wyjątki od jej stosowania, dlatego należy dokładnie zapoznać się z jej treścią w przypadku każdego towaru.

Rękojmia

Oprócz gwarancji każdy kupujący, który nabył wadliwą rzecz, może skorzystać z uprawnień jakie daje mu rękojmia. Roszczenia z tytułu rękojmi za wady są, z mojego doświadczenia, znacznie mniej znane niż te z gwarancji. Wiele osób nie wie o jej istnieniu i myśli, że jak np. zgubią gwarancję, a okaże się, że zakupiona rzecz ma wady, to nic nie mogą już zrobić.

Rękojmia jest opisana w art. 556 i następnych Kodeksu Cywilnego i oznacza po prostu odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego, za wady rzeczy. Jak wspomniano obowiązuje powszechnie wszystkich, bez żadnych dodatkowych czynności albo deklaracji. Rękojmie można ograniczyć albo wyłączyć w umowie, ale gdy kupującym jest konsument (czyli podmiot nieprofesjonalny – osoba nie działająca w transakcji jako przedsiębiorca) można to zrobić tylko w szczególnych przypadkach, których prawo, o ile mi wiadomo, obecnie nie przewiduje.

Istotne dla zastosowania rękojmi ma zrozumienie czym na gruncie prawnym jest wada rzeczy. Wady w prawie cywilnym dzielą się na wady fizyczne i wady prawne.

1. Wadą fizyczną rzeczy jest każda niezgodność rzeczy z umową. Są to wszelkie uszkodzenia lub braki rzeczy, ale także sytuacje, gdy rzecz nie działa tak jak zapewniał sprzedawca albo nie nadaje się do celu w jakim została kupiona. Co więcej, jeżeli rzecz wymaga zamontowania, to wadliwe zamontowanie również jest wadą fizyczną, pod warunkiem, że monterem jest sam sprzedawca lub osoba mu podległa albo kupujący, który działał w oparciu o instrukcje sprzedawcy.

2. Wada prawna to sytuacja, w której rzecz jest cała i działa jak należy, ale jest własnością osoby trzeciej, jest obciążona jakimś prawem na rzecz osoby trzeciej lub decyzją właściwego organu władzy publicznej istnieje ograniczenie we władaniu rzeczą. Innymi słowy wadą prawną będzie np. kupno samochodu, który jest kradziony lub na którym ciąży prawo zastawu.

Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi zarówno za wady fizyczne jak i wady prawne rzeczy, nawet jeśli o nich nie wiedział w chwili sprzedaży. Odpowiedzialność powstaje, jeśli wada istniała w chwili tzw. przejścia niebezpieczeństwa na kupującego, tzn. przeważnie w chwili wydania rzeczy. Istotne jest również, że gdy kupującym jest konsument, to przy wykryciu wady w obrębię 1 roku od sprzedaży domniemuje się, że wada istniała w chwili sprzedaży.

Uprawnienia z tytułu rękojmi

Kiedy wykryjemy wadę zakupionej rzeczy możemy wykonać jedno z kilku uprawnień jakie przewidują przepisy o rękojmi:

1. Żądanie usunięcia wady lub wymiany rzeczy na rzecz wolną od wad

Sprzedawca ma wg przepisów obowiązek wymienić rzecz “w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego”. Roszczenie to ma pewne ograniczenie, ponieważ “Sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej.” (art. 561 § 3 k.c.) Koszty wymiany ponosi sprzedawca. Kupujący wymieniający rzecz ma obowiązek odesłać wadliwą rzecz na koszt sprzedawcy.

2. Złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpienie od umowy

W wypadku tych uprawnień również istnieją pewne ograniczenia. Po pierwsze wysokość obniżonej ceny musi być proporcjonalna do wartości rzeczy po wykryciu wady, a od umowy nie można odstąpić, jeśli wada jest nieistotna. Po drugie sprzedawca może “uwolnić się” od obniżenia ceny lub odstąpienia, jeżeli niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz na wolną od wad lub usunie wadę. Jeżeli jednak sprzedawca nie podoła i rzecz nadal będzie wadliwa, to drugi raz już nie ma takiej możliwości. Dodatkowo, jeżeli kupującym jest konsument, to może on wybrać, czy woli wymianę rzeczy czy usunięcie wady, chyba że jego wybór będzie wiązał się z nadmiernymi kosztami i niedogodnościami względem drugiej opcji.

Należy także dodać, że wykorzystanie jakiegokolwiek uprawnienia z rękojmi nie zwalnia sprzedającego z odpowiedzialności odszkodowawczej, za szkodę wynikłą z zawarcia umowy bez wiedzy o istnieniu wady, nawet jeśli za szkodę nie jest odpowiedzialny sprzedawca.

Utrata uprawnień z rękojmi

Prawo przewiduje kilka okoliczności, które pozwalają uwolnić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Ponizej przedstawię trzy najważniejsze:

1. Sprzedawca odpowiada tylko za wady, które zostały wykryte w terminie 2 lat od zakupu rzeczy ruchomej, a 5 lat od zakupu nieruchomości. Gdy konsument kupuję używaną rzecz ruchomą, termin ten można skrócić w umowie nawet do 1 roku. Co ważne terminy te nie liczą się, gdy sprzedawca podstępnie zataił wadę przed kupującym.

Dodatkowo w razie stwierdzenia wady roszczenie o wymianę rzeczy lub naprawienie wady przedawnia się z upływem 1 roku od dnia wykrycia wady rzeczy. Gdy kupującym jest konsument, aby roszczenie się przedawniło musi też minąć pierwszy termin 2 lat od zakupu. Roszczenie o odstąpienie od umowy lub obniżenie ceny również przedawnia się po 1 roku, albo od dnia wykrycia wady, albo od dnia, w którym sprzedawca nie sprostał obowiązkowi wymiany rzeczy lub usunięcia wady.

2. Jeżeli sprzedaż toczy się między przedsiębiorcami, to kupujący traci uprawnienie z tytułu rękojmi, jeśli “nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu” (art. 563 § 1 k.c.). Przepis ten wprowadza dodatkowe obostrzenie dla podmiotów profesjonalnych, które powinny zachować należytą staranność przy kupowaniu rzeczy.

3. Sprzedawca odpowiada, jak wspomniano powyżej, tylko za wady istniejące przed dokonaniem sprzedaży. Sprzedawca może zatem udowodnić, że wada powstała później lub kupujący używał rzeczy w sposób sprzeczny z jej przeznaczeniem i to on odpowiada za uszkodzenie rzeczy.

Rękojmia, a gwarancja

Jeżeli na zakupioną rzecz została wystawiona gwarancja, to kupujący ma wybór, na podstawie którego uprawnieninia chce dochodzić odpowiedzialności od sprzedającego. Wykorzystanie jednego uprawnienia nie powoduje wygaśnięcia drugiego. Gdy sprzedawca odmówi nam roszczenia z tytułu gwarancji, nic nie stoi więc na przeszkodzie wystosowania do niego drugiego, tożsamego roszczenia z tytułu rękojmi. Terminy do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulegają zawieszeniu (nie biegną) od momentu wystosowania roszczenia do dnia odmowy uprawnienia z gwarancji.

Jak działać?

Gdy wiadomo już, jakie uprawnienia posiadamy, gdy stwierdzimy wadliwość zakupionej rzeczy, pozostaje odpowiedzieć na pytanie jak postępować dalej? Aby dochodzić swoich roszczeń należy przeważnie wystosować odpowiednie oświadczenie do sprzedawcy. Wiele profesjonalnych podmiotów oferuje różnego rodzaju formularze lub specjalne adresy mailowe, na które można składać reklamacje w sprawie wad ich produktów.

W przypadku, gdy sprzedawca odmówi zadośćuczynienia naszemu roszczeniu, możliwe jest wstąpienie na drogę sądową poprzez złożenie pozwu.

Moja kancelaria udziela pomocy w przygotowaniu oświadczeń o skorzystaniu z uprawnień z rękojmi za wady lub z gwarancji oraz prowadzi sprawy sądowe w tym zakresie. Osoby szukające porady lub zainteresowane tematem zapraszam do kontaktu poprzez formularz lub telefonicznie.