Niestety, często wygranie sprawy przed sądem to dopiero połowa sukcesu. Sąd co prawda zasądził nam roszczenie zgodnie z żądaniem, ale dłużnik w dalszym ciągu nie poczuwa się do odpowiedzialności i nie zamierza go dobrowolnie spełnić. W takiej sytuacji należy udać się do komornika w celu wszczęcia postępowania egzekucyjnego. W tym wpisie opiszę, jak wszcząć takie postępowanie przed komornikiem i jak wygląda egzekwowanie należności przez komornika. 

Komornik – czym się zajmuje? 

Komornik jest funkcjonariuszem publicznym działającym na podstawie Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, która szczegółowo określa jego obowiązki i kompetencje. Pomimo charakteru publicznego komornicy działają prowadząc działalność gospodarczą w formie kancelarii komorniczych. 

Główną działalnością komornika jest prowadzenie postępowania egzekucyjnego, czyli egzekwowania długów na podstawie przedstawionych przez wierzycieli tytułów wykonawczych. Najczęściej chodzi tu o wyroki sądowe opatrzone klauzulą wykonalności. Komornik jest zatem głównym gwarantem wykonywania wyroków sądowych. 

W społeczeństwie panuje wciąż dużo stereotypów o komornikach, głównie negatywnych. Przyczyniła się do tego telewizja i nagłaśnianie spraw różnych nadużyć “czarnych owiec” w tym zawodzie. W rzeczywistości komornicy są bardzo potrzebni i działają głównie na rzecz osób pokrzywdzonych, ścigając unikających zapłaty dłużników. Dodatkowo są ograniczeni w tym jak i co mogą egzekwować, o czym szerzej powiem w dalszej części artykułu. 

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego 

Aby wszcząć postępowanie należy złożyć odpowiedni wniosek do komornika. Wniosek jest pismem procesowym, trzeba w nim odpowiednio oznaczyć komornika, do którego jest składany wniosek oraz zawrzeć adres lub siedzibę wierzyciela. Do wniosku należy dołączyć tytuł wykonawczy na podstawie którego komornik przeprowadzi egzekucje. Trzeba też wpisać w treści albo załączyć do pisma oświadczenie o wyborze komornika w przypadku, gdy wybieramy komornika spoza właściwego rewiru. 

Co to jest tytuł wykonawczy? 

Mówiąc po prawniczemu jest to tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Innymi słowy jest to dokument o odpowiedniej mocy prawnej, który pozwala nam na wszczęcie egzekucji i wydany nam do wykonania. Najczęściej będzie to opatrzony klauzulą wykonalności prawomocny wyrok sądu lub referendarza sądowego (nakaz zapłaty).  

Aby uzyskać taki wyrok należy najpierw odczekać aż wyrok się uprawomocni tzn. minie termin do wniesienia od niego środka zaskarżenia. Wyroki II instancji są prawomocne od razu w chwili ogłoszenia. Następnie należy złożyć wniosek do sądu o doręczenie wyroku opatrzonego klauzulą wykonalności. Pierwsze doręczenie wyroku z klauzulą jest nieodpłatne. Sąd wyda postanowienie o nadaniu klauzuli i doręczy odpis wyroku z klauzulą na podany adres. 

Oprócz wyroków sądowych są też inne tytuły egzekucyjne np. ugoda sądowa lub zawarta przed sądem polubownym, wyroki sądów polubownych, akty notarialne, w których dłużnik poddaje się dobrowolnie egzekucji. W przypadku każdego z nich zasada jest ta sama tj. należy wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności do sądu. 

Jak wybrać komornika? 

Do wyboru komornika najlepiej podejść tak samo jak do wyboru każdego specjalisty czy usługodawcy. Bez znajomości żadnego dobrego komornika, najlepiej sugerować się opiniami innych. W Internecie łatwo znaleźć kancelarie w swoim mieście i sprawdzić ich recenzje. Jeżeli mamy profesjonalnego pełnomocnika w sprawie można zdać się na jego wybór, większość prawników ma zaufanych komorników, do których udają się przy swoich sprawach. 

Należy pamiętać, że wybór komornika jest istotnie ograniczony, mianowicie co do zasady powinno się wybrać komornika działającego w rewirze komorniczym, w którym jest siedziba lub adres zamieszkania dłużnika lub nieruchomość, z której prowadzona jest egzekucja. Rewir komorniczy jest obszarem działalności komornika i pokrywa się z obszarem właściwości sądu rejonowego, przy którym działa komornik. 

Możliwe jest wybranie komornika spoza rewiru, wtedy konieczne jest dołączenie do wniosku o wszczęcie egzekucji oświadczenia o wyborze komornika, o którym mówiłem wcześniej. W takim wypadku jesteśmy ograniczeni do obszaru apelacji, w której znajduje się rewir komornika. Obszar apelacji to obszar, dla którego właściwy miejscowo jest sąd apelacyjny. Nie można wybrać komornika spoza obszaru apelacji, to jest ostateczna granica. Wybór komornika spoza rewiru często będzie nas kosztował więcej, ponieważ komornik poniesie większe koszty na czynności dalej od swojej siedziby. 

Jest jeszcze parę rodzajów spraw, które ograniczają wybór komornika tylko do obszaru rewiru, tj. w spawach o egzekucję z nieruchomości lub opróżnienie nieruchomości z osób lub rzeczy. 

Jak wygląda postepowanie komornicze? 

Po złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania komornik wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego i niezwłocznie dokonuje pierwszej czynności egzekucyjnej, jeśli jest mu znany majątek dłużnika. Dlatego bardzo istotne jest wskazanie komornikowi we wniosku majątku, z jakiego może dokonać egzekucji, najlepiej nr konta bankowego dłużnika. 

Wraz z dokonaniem pierwszej czynności komornik doręcza dłużnikowi postanowienie z treścią tytułu wykonawczego, sposobie egzekucji oraz ze stosownymi pouczeniami m. in. o możliwości zaskarżenia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności. 

Jeżeli komornik nie zna majątku dłużnika może wezwać dłużnika do przedstawienia swojego majątku pod rygorem odpowiedzialności karnej. Po ustaleniu majątku dłużnika komornik przystępuje do zajmowania majątku, przy tym jego możliwości są tu mocno ograniczone. 

Co może zająć komornik? 

Jest dużo mitów na temat tego jak komornicy wyrzucają ludzi na bruk albo wynoszą lodówki czy telewizory. Tymczasem zgodna z prawem egzekucja jest istotnie ograniczona. Poniżej przedstawiam główne kategorie majątku, które może zająć komornik oraz w dopuszczalną wysokość takiego zajęcia. 

1. Konto bankowe  

Komornik musi zawsze pozostawić na koncie sumę równą tzw. kwocie wolnej od zajęcia komorniczego. Wynosi ona 75% wysokości płacy minimalnej, czyli w pierwszym półroczu 2023 r. 2617,50 zł netto, w drugim półroczu zwiększy się do 2700 zł. Dla osób do 26 roku życia kwota wolna wynosi 100% minimalnego wynagrodzenia. Wyjątkami są długi, które wynikają z obowiązku płacenia świadczeń alimentacyjnych. W tym wypadku kwota wolna nigdy nie obowiązuje. 

2. Wynagrodzenie za pracę  

Gdy komornik nie znajdzie majątku do spłaty całego długu może zająć wynagrodzenie za pracę. Komornik wysyła informację o zajęciu części wynagrodzenia do dłużnika i do pracodawcy. W tym samych piśmie zobowiązuje pracodawcę, aby ten wypłacał dłużnikowi tylko część wynagrodzenia, a pozostałą część wypłacał bezpośrednio na konto komornika. Komornik może zająć maksymalnie 50% wynagrodzenia za pracę (lub 60% na długi alimentacyjne). Analogicznie jest, gdy dłużnik wykonuję pracę na podstawie innych umów niż umowa o pracę np. na umowie zlecenia, ale co ważne, wtedy nie chroni go kwota wolna od zajęć komorniczych. 

W przypadku, gdy dłużnik świadczy pracę na podstawie innych umów niż umowa o pracę np. na umowie zlecenia kwota pismo komornicze musi określać stosunek prawny, z którego wynagrodzenie może być potrącane. Innymi słowy nie można będzie potrącić wynagrodzenia otrzymanego z tytułu zlecenia, jeśli w piśmie komorniczym mowa o umowie o pracę. 

3. Emerytura, renta i inne świadczenia pieniężne. 

Komornik może także zająć emeryturę lub rentę. W tym wypadku wolna od zajęcia jest kwota równa 75% minimalnej emerytury. Od marca 2023 r. kwota ta wynosi 1115 zł. Dodatkowo z emerytury można zająć tylko 25% wypłacanej kwoty (jednak 50% za długi w placówkach zdrowotnych i opieki społecznej i 60% w przypadku długów alimentacyjnych!). Wyliczeń kwoty do potrącenia dokonuje ZUS po zawiadomieniu o egzekucji przez komornika, podobnie jak pracodawca. 

Wiele innych świadczeń pieniężnych jest wyłączona spod egzekucji. Komornik nie może zabrać np. otrzymywanych alimentów, świadczeń rehabilitacyjnych, albo z pomocy społecznej, zapomóg wychowawczych typu 500+ dodatków i zasiłków pogrzebowych, porodowych, opiekuńczych, dla sierot itp.  

4. Rzeczy ruchome 

Kiedy dłużnik nie ma pieniędzy na koncie w banku ani stałego wynagrodzenia, komornik może zająć niektóre rzeczy ruchome dłużnika. Następnie sprzedaje je w drodze licytacji i z otrzymanej kwoty może zaspokoić wierzycieli dłużnika. Sprzedaż może nastąpić najwcześniej po upływie 2 tygodni od zajęcia. Komornik wycenia rzeczy w chwili zajęcia. Jeśli nie zgadzamy się z wartością dokonanej wyceny należy od razu zgłosić sprzeciw do protokołu z zajęcia.  

Komornik nie może jednak zająć każdej rzeczy ruchomej. Katalog rzeczy wyłączonych spod egzekucji zawiera art. 829 k.p.c. Należą do nich m in. przedmioty codziennego użytku niezbędne dla dłużnika i jego współdomowników, jak pralka czy lodówka, leki, narzędzia za pomocą których wykonuje pracę, przedmioty osobiste, nagrody, odznaczenia, przedmioty przeznaczone do obrzędów religijnych itp.  

Ciekawostka – egzekucji nie podlega też “jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów” 

5. Nieruchomości 

Egzekucję z nieruchomości można prowadzić tylko, gdy wartość długu przekracza 5% wartości nieruchomości. Wierzyciel wnosząc o egzekucję z nieruchomości musi oszacować wartość nieruchomości i podać ją komornikowi. 

Egzekucja nieruchomości wygląda podobnie jak egzekucja z rzeczy ruchomych, komornik dokonuje zajęcia nieruchomości, a następnie sprzedaje ją w licytacji i z uzyskanej sumy zaspokaja wierzyciela. Z uwagi na skomplikowany proces wyceniania i sprzedaży nieruchomości może to trwać lata. Jeżeli na zaspokojenie wierzyciela nie zostanie przeznaczona cała kwota, to pozostałość zwracana jest dłużnikowi. 

Zlicytowanie nieruchomości przez komornika nie oznacza od razu, że dłużnik zostanie wyrzucony na bruk. Dłużnika w dalszym ciągu chroni ustawa o ochronie praw lokatorów, o której szerzej można powiedzieć w osobnym artykule.  

Jak poradzić sobie z komornikiem? 

Częstym pytaniem jakie słyszę od osób szukających pomocy prawnej jest: “jak pozbyć się komornika?”, albo “jak uniknąć komornika?”. Jako adwokat nie mogę doradzać działań wbrew przepisom prawa i etyki zawodu, długi należy spłacać i uchylanie się przed zapłatą jest działaniem na szkodę wierzyciela. 

Jednak, kiedy w wyniku działania sądu, komornika, banku lub innego podmiotu dojdzie do błędów lub nadużyć, co w praktyce zdarza się niestety często, dobra pomoc prawna może uratować nasz majątek. Do najczęstszych problemów w postępowaniu egzekucyjnym należy zaliczyć m. in.: 

1. wadliwie lub przedwcześnie wydany tytuł wykonawczy 
2. zajęcie zbyt dużej kwoty przez komornika 
3. zajęcie kwoty pieniężnej z pominięciem ograniczeń ustawowych 
4. przeprowadzenie egzekucji pomimo spłaty długu
5. prowadzenie egzekucji bez prawidłowego zawiadomienia i pouczenia dłużnika 

Adwokat ma szeroki wachlarz możliwości, aby pomóc dłużnikowi w naprawieniu powyższych sytuacji i odzyskaniu niesłusznie zajętego majątku. Prawo przewiduje m in. możliwość zaskarżenia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, złożenia skargi na czynności komornika czy wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego. 

Jeżeli maja Państwo podejrzenia, że egzekucja prowadzona jest niepoprawnie, albo potrzebują porady prawnej zapraszam do kontaktu z kancelarią pod podanym numerem telefonu, albo przez zakładkę Kontakt.